De origami-kunst van de waarzegger blijft een inspiratiebron voor kinderkunst

Herinner je je de simpele papieren "voorspeller" uit je kindertijd nog? Deze bescheiden origami-creatie, die in verschillende culturen bekend is onder vele namen, heeft generaties kinderen vreugde gebracht en tegelijkertijd een rijke culturele betekenis en onverwacht artistiek potentieel verborgen. Vandaag verkennen we de fascinerende reis van dit papieren knutselwerk, van speelplaatsfavoriet tot artistiek medium.

De papieren voorspeller, ook wel "kriebelverjager", "kletskous" of "zoutvaatje" genoemd, is een vorm van origami die meestal wordt gemaakt van een enkel vierkant vel papier. De buitenkant heeft kleuren of nummers, terwijl de binnenkant acht flappen verbergt met berichten of voorspellingen. Spelers selecteren opties die de operator door een reeks vouwen leiden, waardoor uiteindelijk een van de verborgen berichten wordt onthuld - die antwoorden op vragen of instructies voor activiteiten kunnen bevatten.

Naast zijn rol als spel heeft deze veelzijdige origami-vorm praktische doeleinden gediend als geïmproviseerde clip of container. Hoewel de exacte oorsprong onduidelijk blijft, verschijnen variaties van dit papieren knutselwerk in culturen over de hele wereld met diepe historische wortels.

Voor degenen die zijn vergeten hoe ze deze jeugdklassieker moeten maken, volgt hier een stapsgewijze handleiding:

1. Vierkante voorbereiding: Begin met een vierkant vel. Als je begint met rechthoekig papier, vouw dan een hoek naar de tegenoverliggende rand en knip het overtollige af.
2. Diagonale vouwen: Maak twee elkaar kruisende diagonale vouwen door hoek naar hoek te vouwen en weer open te vouwen.
3. Hoekvouwen: Breng alle vier de hoeken samen in het midden, waardoor een kleiner vierkant ontstaat - een techniek die in origami bekend staat als de "blintz-basis".
4. Draai om en herhaal: Draai het gevouwen vierkant om en vouw opnieuw alle hoeken naar het midden.
5. Laatste handelingen: Vouw de vier hoeken omhoog zodat hun punten elkaar in het midden raken. Open voorzichtig elke pocket om je voorspeller af te maken.

De gameplay is eenvoudig maar boeiend. Een speler stelt een vraag aan de operator, die de speler vervolgens vraagt om een kleur of nummer te kiezen. Op basis van het aantal letters of de numerieke waarde van de selectie, vouwt de operator de voorspeller afwisselend horizontaal en verticaal. Na een paar vouwen selecteert de speler opnieuw uit zichtbare opties en onthult de bijbehorende flap het verborgen "antwoord".

Deze antwoorden kunnen worden aangepast - variërend van speelse voorspellingen tot creatieve durf - waardoor elke voorspeller-ervaring uniek is.

Naast zijn amusementswaarde heeft deze origami-vorm praktische toepassingen. Wanneer hij anders wordt geplaatst, kan hij functioneren als een geïmproviseerde clip - wat mogelijk zijn bijnaam "kriebelverjager" inspireert. Als alternatief, met de pockets naar beneden gericht, transformeert hij in een eenvoudige container voor kleine items zoals zout of kruiden.

De eenvoudige geometrie en culturele resonantie van de voorspeller hebben talloze kunstenaars in verschillende media geïnspireerd:

• Poëtische fusie: Sylvester Houédards betonnen gedicht "Frog pond plop (Opening 6)" uit 1965 herzag Matsuo Bashō's beroemde haiku in voorspeller-vorm, met woorden verdeeld over de flappen.
• Fotorealistische diepte: Cassandra Laings aangrijpende potloodtekening "Fortune Teller (it will all end in stars)" uit 2007 toonde handen die een voorspeller met astronomie-thema vasthielden, gemaakt toen de kunstenaar met een terminale ziekte te maken kreeg.
• Herdenkingssculptuur: Judith Forrest en Terri-ann White's "Unfolding Lives" (2010) in het Perth Cultural Centre gebruikten de voorspeller-vorm om geïnstitutionaliseerde Australische kinderen te herdenken, later gerestaureerd na publieke belangenbehartiging.
• Lichtinstallaties: Het Lluèrnia-festival in Spanje in 2018 presenteerde meer dan 10.000 verlichte voorspellers in "ORIGAMI LAVA", waardoor een verbluffende visuele weergave van stromende lava uit gebouwenramen ontstond.
• Milieukunst: Leonie Bradley's "Swarm" (2022) verzamelde duizenden geel-zwarte voorspellers als een bijenkolonie-metafoor, die het publiek uitnodigde om deel te nemen aan klimaatbewustzijn.

Hoewel vaak geassocieerd met Japanse origami, suggereert historisch bewijs Europese oorsprong. Origami-historicus David Mitchell herleidt vroege Europese verwijzingen naar papieren "zoutvaatjes" uit de 19e eeuw, met Duitse kinderboeken uit 1876 met de eerste duidelijke illustraties. Tegen het einde van de 19e eeuw bevatten publicaties in New York en Europa regelmatig deze vouw onder verschillende namen.

In Groot-Brittannië ontstond het gebruik ervan als voorspellingsinstrument in de jaren vijftig. De magische columns van Martin Gardner uit die tijd beschreven het als zowel insectenvanger als orakel. De Amerikaanse term "kriebelverjager" werd prominent in de jaren zestig, hoewel regionale namen als "whirlybird", "kletskous" of de Japans geïnspireerde "paku-paku" wereldwijd blijven bestaan.

Van speelplaatsen tot kunstinstallaties, de papieren voorspeller blijft evolueren en behoudt tegelijkertijd zijn kernappel. De reis herinnert ons eraan dat eenvoudige genoegens vaak de diepste culturele resonantie en creatieve potentie bevatten, wachtend om te worden ontvouwd door elke nieuwe generatie.